Канадæ

Канадæ
Canada


Тырыса	Герб

Девиз: «Денджызæй денджызмæ»

Гимны ном: «O Canada!»

Хæдбар сси

1867 азы 1 июлы
(Бритайнаг Цæгат Америкæйы тыххæй акт)
1931 азы 11 декабры
(Вестминстеры статут)
1982 азы 17 апрелы
(Канадæйы Конституцион акт)

Æвзаг

Англисаг, францусаг

Сæйраг сахар

Оттавæ

Стырдæр сахартæ

Торонто, Монреаль, Ванкувер, Оттавæ, Калгари, Эдмонтон, Квебек

Хицауиуæджы хуыз

Конституцион монархи

Паддзахады сæргълæууæг
Инæлар-губернатор
Премьер-министр

Къаролы ус Елизаветæ II
Дэвид Ллойд Джонстон
Стивен Харпер

Фæзуат

9 984 670 км²

Доны процент

8,62

Цæрджытæ
• Бахыгъд (2013)
• Æнгомад

34 568 211 ад.
3,5 ад./км²

ÆМП
• Æдæппæт (2004)
• Иу адæймагмæ

дунейы 11-æм
1,318 млрд. $
34 273 $

Интернет-домен

.ca

Телефонон код

+1

Сахатон таг

UTC−3.5…−8

Канадæйы парламент, Оттавæ

Монреаль

Ванкувер

Торонто

Дæс Цъуппы Тæрф, Националон парк Банф, Альбертæ

Ниагарæ

Канадæ (англ. Canada, фр. Canada) у Цæгат Америкæйы паддзахад, дæс провинци æмæ æртæ территорийæ арæзт. Ис континенты цæгат хайы, æмæ æмарæн у æрмæст АИШ-имæ, хуссары æмæ ныгъуылæны. Уый йеддæмæ ма йæ доны территоритæ æндзæвынц Дани (Гренланди) æмæ Францы (Сен-Пьер æмæ Микелон) доны территоритыл. Йæ сæйраг сахар у Оттавæ, стырдæр та Торонто. Канадæ, йæ фæзуатмæ гæсгæ у дунейы дыккаг стырдæр бæстæ. Цæры дзы 35 милуан цæрæгмæ æввахс. Канадæйы экономикæ у дунейы размæцыддæр экономикæтæй иу, æмæ дзы бындурон бынат ахсынц æрдзон ресурстæ.

Канадæ у парламентарон системæйыл æрмдаргæ конституцион монархи (къаролад). Ус-къарол Елызаветæ Дыккаг у сæ сæргълæууæг. Канадæ у дунейы æппæтдæр этникон хæццæ æмæ бирæкультурон бæстæйыл нымад, ахæм сси йе стыр иммиграцийы тыххæй, Зæххы къорийы адæмыхаттытæй дзы алыхуызоны ссарæн дæр ис.

Канадæ у дывзагон бæстæ, англисаг æмæ францаг æвзæгтæ сты официалон æвзæгтæ. Канадæйы экономикæ у бирæфадыгджын, бæстон у йæ æрдзон ресурстыл æмæ сæудæджерадыл (уæйкæнад) (сæрмагондæй АИШ-имæ, кæцыимæ Канадæ æмдзыгуыр цæдис кæны колонитæ ма куы уыди æмæ Конфедераци куы сæвзæрд, гъеуæдæй-фæстæмæ).

Францаг иртасæг, Сен-Малойы райгуыргæ (ныгæд дæр уым æрцыд, мæгуыр) Жак Картьейæ бындурæвæрд 1534 азы, Канадæ исы йæ гуырæн францаг колонийæ, нырыккон сахар Квебечы бынаты уыд æмæ дзы цардысты бынæттон дзыллæтæ, бæгуыдæр. Англисы колонизацийы периоды фæстæ æртæ бритайнаг колонийы цæдисæй (айразмæ Ног Францы территоритæ кæдон уыдысты) райгуырди канадæйаг конфедераци. Канадæйы хæдбардзинад Иугонд Къароладæй ахицæн ис уæздан æмæ сабыр процессæй 1867-æй - 1982-мæ.

Нырдуджы Канадæ у федеративон паддзахад, æххæстдзыд 10 провинцийæ æмæ 3 территорийæ. Францаг æвзагыл дзурджытæ фылдæр кæм цæрынц, уыцы провинци у Квебек.

Канадæ у НАТО-йы уæнг.

Этимологи[ивын | Бындур ивын]

Бæстæном Канадæ цæуы kanata ныхасæй, кæцы нысан кодта «хъæу», «цæрæнуат», ирокезты æвзагыл, Жак Картье цы фыццаг аборигенон знæмтæ федта æрдæгсакъадах Гаспейы 1535-æм азы, уыдон, куы йын амыдтой фæндаг Стадаконæйы хъæумæ. Картье фæстæдæр æуцы ныхасæй спайда кодта канд сæрмагонд хъæуы схонгæ нæ, фæлæ ма йæ алыварс цы зæххытæ уыд, бынæттон фæтæг Доннаконæйы дæлбар, уыдоны. 1545-æм азæй европæйаг картæтæ æмæ чингуытæ амыдтой ацы регион æмæ Сыгъдæг Лаврентийы цæугæдоны былтæ «Канадæ» ныхасæй. Стæй ма æуцы ном аххæссыд, Британийы Империйæ фæткдаргæ, æндæр территоритыл дæр Цæгат Америкæйы.