Elísabet 2. Bretadrottning
| ||||
 | ||||
| Ríkisár | 6. febrúar 1952 – | |||
| Skírnarnafn | Elizabeth Alexandra Mary | |||
| Fædd | 21. apríl 1926 | |||
| 17 Bruton Street, Mayfair, London, Bretland | ||||
| Konungsfjölskyldan | ||||
| Faðir | Georg 6. Bretlandskonungur | |||
| Móðir | Elizabeth Bowes-Lyon | |||
| Eiginmaður | Filippus prins, hertogi af Edinborg | |||
| Börn | Karl, Anna, Andrés, Játvarður | |||
Elísabet 2. (fullt nafn: Elizabeth Alexandra Mary, fædd 21. apríl 1926) er drottning og þjóðhöfðingi Antígva og Barbúda, Ástralíu, Bahamaeyja, Barbados, Belís, Kanada, Grenada, Jamaíku, Nýja Sjálands, Papúu Nýju Gíneu, Sankti Kristófer og Nevis, Sankti Lúsíu, Sankti Vinsent og Grenadíneyja, Salómonseyja, Túvalú, og Bretlands.
Þar að auki er hún höfuð breska samveldisins, æðsti yfirmaður ensku biskupakirkjunnar og breska heraflans og lávarður Manar. Þessum embættum hefur hún gegnt síðan faðir hennar Georg 6. lést árið 1952. Hún er þjóðhöfðingi um 125 milljón manna.
Elísabet var eldri dóttir Alberts hertoga af York og konu hans, Elísabet Bowes-Lyon. Þegar hún fæddist var ekkert sem benti til þess að hún yrði framtíðarþjóðhöfðingi Bretlands. Ríkisarfinn var eldri bróðir föður hennar, Játvarður prins af Wales, og allir bjuggust við að hann gengi í hjónaband og eignaðist börn. Hann varð að vísu konungur 1936 en sagði af sér seinna sama ár og þá varð faðir Elísabetar konungur, þvert gegn vilja sínum, og tók sér nafnið Georg 6. Elísabet stóð þá næst til ríkiserfða þar sem hún átti engan bróður. Hún fékk þó ekki titilinn prinsessa af Wales.
Eiginmaður hennar er Filippus prins, hertogi af Edinborg, og gengu þau í hjónaband 1947. Þau eru bæði afkomendur Kristjáns 9. Danakonungs og Viktoríu Bretadrottningar. Saman eiga þau fjögur börn en þau eru í aldursröð: Karl, prins af Wales, Anna prinsessa, Andrés hertogi af York og Játvarður jarl af Wessex.
Æviágrip[breyta | breyta frumkóða]
Elísabet fæddist árið 1926 og var hin eldri af tveimur dætrum Alberts hertoga af York og eiginkonu hans, Elísabetar Bowes-Lyon. Albert var yngri sonur Georgs 5. Bretlandskonungs og ekki var gert ráð fyrir því við fæðingu Elísabetar að hann eða niðjar hans myndu taka við bresku krúnunni. Þegar Georg konungur lést árið 1936 tók Játvarður, föðurbróðir Elísabetar, við krúnunni en ákvað sama ár að segja af sér til þess að geta kvænst Wallis Simpson, tvífráskilinni Bandaríkjakonu sem ríkisstjórninni þótti ekki efni í drottningu. Þetta leiddi til þess að faðir Elísabetar var krýndur konungur undir nafninu Georg 6. og Elísabet varð ríkisarfi að bresku krúnunni.[1]
Elísabet ólst upp í skugga seinni heimsstyrjaldarinnar og tók nokkurn þátt í starfsemi breska heimavarnarliðsins sem ung kona á stríðsárunum.[2] Elísabet flutti sitt fyrsta útvarpsávarp árið 1940, þegar hún var fjórtán ára. Í því ávarpaði hún bresk börn sem höfðu verið send í fóstur út í sveit vegna loftárása Þjóðverja og hvatti þau til að sýna styrk og hugrekki. Þegar Elísabet var tæplega sextán ára var hún gerð að ofursta í breska hernum og hlaut herþjálfun í samræmi við hefðbundna menntun breskra krúnuarfa.[3] Elísabet vann meðal annars í flutningadeild hjálparsveitanna, bæði sem bílstjóri og bifvélavirki.[4]
Elísabet kynntist grískættuðum frænda sínum, Filippusi, þegar hún var þrettán ára og þau felldu brátt hugi saman. Elísabet og Filippus trúlofuðust árið 1947 og giftust síðar sama ár.[1]
Valdatíð (1952–)[breyta | breyta frumkóða]
Georg 6. lést árið 1952, á meðan Elísabet var í opinberri heimsókn í Keníu. Elísabet varð þannig þjóðhöfðingi breska samveldisins undir nafninu Elísabet 2. og var krýnd drottning í október næsta ár.[5]
Elísabet hefur verið vinsæll þjóðhöfðingi allt frá valdatöku sinni og einbeitti sér lengi að því að endurheimta virðuleika konungsfjölskyldunnar eftir umdeilda afsögn frænda síns.[6] Þó fór að bera á gagnrýni á hana árið 1957 í Súesdeilunni, þegar Mountbatten lávarður, frændi Filippusar og fjölskylduvinur Elísabetar, lét hafa eftir sér að drottningin væri á móti stríðsrekstri Breta í Egyptalandi. Anthony Eden forsætisráðherra, sem hafði átt frumkvæði að stríðinu, neyddist í kjölfarið til að segja af sér formennsku í Íhaldsflokknum og Elísabet skipaði Harold Macmillan í embætti forsætisráðherra. Þegar Macmillan sagði síðan af sér sex árum síðar staðfesti Elísabet valið á aðalsmanninum Alec Douglas-Home sem eftirmanni hans, sem mörgum þótti ólýðræðislegt og leiddi til frekari gagnrýni á embætti Elísabetar.[3]
Elísabet hafði átt í góðu sambandi við fyrsta forsætisráðherra sinn, Winston Churchill, sem hrósaði henni fyrir sterkan persónuleika og hafði mynd af henni fyrir ofan rúm sitt á sveitasetri sínu síðustu árin. Samskipti hennar við Margaret Thatcher, forsætisráðherra frá 1979 til 1990, voru með stirðara móti og Thatcher mun hafa sagt um Elísabetu við flokksfélaga sína: „Hún er ekki ein af okkur.“[1]
Á níunda og tíunda áratugnum var mikið fjallað í slúðurblöðum og öðrum fjölmiðlum um einkalíf barna Elísabetar og myndugleiki krúnunnar beið nokkurn hnekki fyrir vikið. Í frægri ræðu sem Elísabet hélt árið 1992 kallaði hún árið „annus horribilis“ („hræðilegt ár“ á latínu) og vísaði þar í ýmsa fjölskylduharmleiki sem þá stóðu yfir, meðal annars fráskilnað tveggja barna hennar (Önnu og Andrésar) frá mökum sínum og uppljóstranir um framhjáhald elsta sonar hennar, Karls krónprins, á eiginkonu sinni, Díönu prinsessu.[7]
Til þess að reyna að breyta ímynd konungdæmisins byrjaði drottningin að borga skatta í kjölfar hneykslismálanna og lét opna Buckinghamhöll fyrir almenningi í tvo mánuði á ári.[7] Karl og Díana hlutu lögskilnað árið 1996 og Díana lést með sviplegum hætti í bílslysi í París næsta ár. Fráskilnaður og dauði Díönu, sem hafði notið mikilla vinsælda og hafði þótt anda ferskum andvara á ímynd konungfjölskyldunnar á meðan þau Karl voru hjón, olli straumhvörfum í drottningartíð Elísabetar. Elísabet sýndi sína mannlegu hlið er hún minntist Díönu í sjónvarpsávarpi og vann sér aftur inn mikla velvild sem hún hafði glatað á undanförnum árum.[7]
Tenglar[breyta | breyta frumkóða]
Tilvísanir[breyta | breyta frumkóða]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Kolbrún Bergþórsdóttir (8. september 2015). „Elísabet II slær met Viktoríu“. Dagblaðið Vísir. Sótt 21. september 2019.
- ↑ Cynthia Asquith (22. apríl 1944). „Elísabet prinsessa er orðin myndug“. Morgunblaðið. Sótt 21. september 2019.
- ↑ 3,0 3,1 „Elísabet níræð - konungsveldi á tímamótum“. RÚV. 20. febrúar 2016. Sótt 21. september 2019.
- ↑ „Höfuð elstu veraldlegrar stofnunar Bretaveldis“. Tíminn, helgin. 23. júní 2016. Sótt 21. september 2019.
- ↑ „Krýnd Elisabet II Bretadrottning“. Eining. 1. október 1953. Sótt 21. september 2019.
- ↑ „Elísabet II Bretadrottning sextug“. Morgunblaðið. 10. ágúst 1986. Sótt 21. september 2019.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 „Drottningin skyldurækna“. SunnudagsMogginn. 3. júní 2012. Sótt 21. september 2019.
| Fyrirrennari: Georg 6. |
|
Eftirmaður: Enn í embætti | |||
Þetta 
