Elizabeth II.a Erresuma Batukoa

Elizabeth II.a Erresuma Batukoa
Saint Kitts eta Nevisko monarka 1983ko irailaren 19a - ← baliorik ez Antigua et barbudako monarka 1981eko azaroaren 1a - ← baliorik ez Belizeko monarka 1981eko irailaren 21a - ← baliorik ez Saint Vincent eta Grenadinetako monarka 1979ko urriaren 27a - ← baliorik ez Santa Luziako monarka 1979ko otsailaren 22a - ← baliorik ez Tuvaluko monarka 1978ko urriaren 1a - ← baliorik ez Salomon uharteetako monarka 1978ko uztailaren 7a - ← baliorik ez Papua Ginea Berriko monarka 1975eko irailaren 16a - ← baliorik ez Grenadako monarka 1974ko otsailaren 7a - ← baliorik ez Bahametako monarka 1973ko uztailaren 10a - ← baliorik ez monarch of the Dominion of Fiji (en) 1970 - 1987ko urriaren 6a ← baliorik ez - baliorik ez → monarch of the commonwealth realm of Mauritius (en) 1968ko martxoaren 12a - 1992ko martxoaren 12a ← baliorik ez - baliorik ez → Barbadosko monarka 1966ko azaroaren 30a - ← baliorik ez monarch of the commonwealth realm of Guyana (en) 1966 - 1970 ← baliorik ez - baliorik ez → monarch of the commonwealth realm of the Gambia (en) 1965 - 1970 ← baliorik ez - baliorik ez → Maltako Estatuko monarka 1964 - 1974 ← baliorik ez - baliorik ez → Malawiko monarka 1964 - 1966 ← baliorik ez - baliorik ez → monarch of the commonwealth realm of Kenya (en) 1963 - 1964 ← baliorik ez - baliorik ez → Jamaikako monarka 1962ko abuztuaren 6a - ← baliorik ez monarch of the commonwealth realm of Uganda (en) 1962 - 1963 ← baliorik ez - baliorik ez → monarch of the commonwealth realm of Trinidad and Tobago (en) 1962 - 1976 ← baliorik ez - baliorik ez → monarch of the commonwealth realm of Sierra Leone (en) 1961 - 1971 ← baliorik ez - baliorik ez → monarch of Tanganyika (en) 1961 - 1962 ← baliorik ez - baliorik ez → monarch of the Federation of Nigeria (en) 1960 - 1963 ← baliorik ez - baliorik ez → monarch of the commonwealth realm of Ghana (en) 1957 - 1960 ← baliorik ez - baliorik ez → Australiako monarka 1952ko otsailaren 6a - ← Jurgi VI.a Erresuma Batukoa Kanadako monarka 1952ko otsailaren 6a - ← Jurgi VI.a Erresuma Batukoa Zeelanda Berriko monarka 1952ko otsailaren 6a - ← Jurgi VI.a Erresuma Batukoa Erresuma Batuko monarka 1952ko otsailaren 6a - ← Jurgi VI.a Erresuma Batukoa Hegoafrikar Batasuneko monarka 1952ko otsailaren 6a - 1961 ← Jurgi VI.a Erresuma Batukoa - baliorik ez → Ingalaterrako Elizako agintari nagusia 1952ko otsailaren 6a - Lord of Mann (en) 1952ko otsailaren 6a - Commonwealtheko buruzagia 1952ko otsailaren 6a - monarch of the Dominion of Pakistan (en) 1952ko otsailaren 6a - 1956 ← Jurgi VI.a Erresuma Batukoa - baliorik ez → Zeilango agindupeko lurreko monarka 1952ko otsailaren 6a - 1972 ← Jurgi VI.a Erresuma Batukoa - baliorik ez → Lancasterko dukea 1952ko otsailaren 6a -
Bizitza
Izen osoa	Elizabeth Alexandra Mary Windsor
Jaiotza	Mayfair, 1926ko apirilaren 21a (94 urte)
Herrialdea	Erresuma Batua
Bizilekua	Buckingham jauregia Windsorreko gaztelua Balmoral gaztelua Sandringham House (en) Holyrood jauregia
Familia
Aita	Jurgi VI.a Erresuma Batukoa
Ama	Elizabeth Bowes-Lyon
Ezkontidea(k)	Filipe Edinburghekoa  (1947ko azaroaren 20a -
Seme-alabak	ikusi Karlos Galeskoa Anne, Princess Royal (en) Prince Andrew, Duke of York (en) Prince Edward, Earl of Wessex (en)
Anai-arrebak	ikusi Margaret Windsor
Leinua	Windsorko etxea British royal family (en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	ingelesa frantsesa
Irakaslea(k)	Marion Crawford (en) Henry Marten (en)
Jarduerak
Jarduerak	monarka, auto mechanic (en) eta kamioilaria
Altuera	64±2 hazbete
Jasotako sariak	ikusi Ohorezko Legioko gurutze handia  (1948) Knight Grand Cross with Collar of the Order of Merit of the Italian Republic  (1958ko maiatzaren 9a) Grand Order of King Tomislav Arrano Zuriaren Ordena Collar of the Order of the White Lion Urrezko Ardi-larruaren Ordenako zalduna Order of the Crown of India Galtzariaren Ordena Knight Grand Cross with Collar of the Order of St. Olav‎  (1955) Nansen Refugee Award  (1986) Cross of Recognition Hiru Izarren Ordena, 1. klasea Grand Cross Special Class of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany Collar of the Order of the Star of Romania Grand Cross of the Order of Merit of the Republic of Poland Knight Grand Cross in the Order of the Netherlands Lion Collar of the Order of the Cross of Terra Mariana Grand Cross with Collar of the Order of the Falcon Grand Cordon of the Order of Leopold Grand Cross of the Order of the Southern Cross Grand Cross with collar of the Order of Vytautas the Great Time Person of the Year  (1952) Order of Freedom Order of the Nile Order of the Yugoslavian Great Star Royal Victorian Chain  (2007) Order of the Supreme Sun Defence Medal War Medal 1939–1945 King George VI Coronation Medal Royal Family Order of King George VI Grand Order of Mugunghwa Order for Exceptional Merits Order of the Star of Ghana Xirka Ġieħ ir-Repubblika Order of the Golden Heart of Kenya Order of the Crown of the Realm Order of the Republic of The Gambia Family Order of Laila Utama Royal Family Order of the Crown of Brunei Order of Kuwait Darjah Utama Temasek Order of the Niger National Order of Niger Order of Valour Grand Cordon of the National Order of the Leopard Order of Independence Order of the Republic Star of the Republic of Indonesia National Order of the Ivory Coast Order of the Star of Africa Order of the Pioneers of Liberia National Maltese Order of Merit Order of Independence (Qatar) Grand Cross of the National Order of the Lion Order of the Virtues Order of Ojaswi Rajanya Order of Oman Order of the Star of Jordan Order of Abdulaziz al Saud Order of al-Hussein bin Ali Order of Pahlavi Order of Saints Olga and Sophia Grand Collar of the Order of Good Hope Grand Cross of the Sash of the Three Orders Order of the Gold Lion of the House of Nassau Grand Cross of the National Order of Mali Order of Manuel Amador Guerrero Order of Solomon Order of the Equatorial Star Order of Merit Order of Merit for Distinguished Services Order of the Golden Fleece Grand Cross of the Order of the White Double Cross‎ Order of the Royal House of Chakri Grand Collar of the Military Order of the Tower and Sword  (1993ko apirilaren 27a) Royal Order of the Seraphim Grand Cross of the Order of Charles III Order of Boyacá Order of State of Republic of Turkey Order of Mubarak the Great Star of the Socialist Republic of Romania Grand Cross of the Order of the White Rose of Finland Albert Medal  (1958) Order of the Elephant  (1947) Collar of the Supreme Order of the Chrysanthemum Grand Cross Special Class of the Order of Merit of the Federal Republic of Germany  (1958ko irailaren 29a) Grand Star of the Decoration for Services to the Republic of Austria Grand Collar of the Military Order of Saint James of the Sword
Kidetza	Royal Society
Zerbitzu militarra
Adar militarra	Auxiliary Territorial Service (en)
Parte hartutako gatazkak	Bigarren Mundu Gerra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Ingalaterrako Eliza Eskoziako Eliza
IMDb	nm0703070

Elizabeth II.a Erresuma Batukoa, jaiotzez, Elizabeth Alexandra Mary Windsor (Londres, 1926ko apirilaren 21a - ) Erresuma Batuko erregina da. Bere titulu ofiziala Britainia Handiko Erresuma Batuko eta Ipar Irlandako eta beste erresuma eta lurraldeetako Elizabeth II.a erregina, Commonwealth burua eta fedearen babeslea da. Horrez gain Antigua eta Barbuda, Australia, Bahamak, Barbados, Belize, Kanada, Grenada, Jamaika, Zeelanda Berria, Papua Ginea Berria, Saint Kitts eta Nevis, Santa Luzia, Saint Vincent eta Grenadinak, Salomon Uharteak eta Tuvaluko estatuburu da.

1952ko otsailaren 6an hartu zuen tronua eta bertan denbora gehien eman duena da, orain arte iraupen-errekorra zeukan Viktoria erreginaren erreginaldiari jo eta pasa egin ondoren.

Elizabeth IIaren bisita esanguratsuenen artean Ipar Irlandara eginiko bisita edo Aita Santuarekin izandako bisitak dira. Gainera, erregina honek bere herrialdeko konstituzioan hainbat aldaketa ikusi ditu, baita konstituzio Kanadarraren zatiketa ere. Horretaz aparte, bere lurraldeak hartzen zituzten gerra bat baino gehiagotan zehar izan da erregina.

Bizitza

Jurgi VI.a eta Elizabeth errege-erreginak, Elizabeth II.aren gurasoak

Elizabeth, 1929an

Mary erregina, Elizabethekin eta Margaretekin

Elizabeth Alexandra Mary Windsor Londresko Mayfair auzoan jaio zen 1926ko apirilaren 21ean, eta etxean hazitako umea izan zen. Yorkeko duke ziren Alberto Printzearen eta Elisabeten alaba zaharrena zen, Jurgi V.a eta Maria errege-erreginen lehen biloba eta errege familian jaiotako lehen emakumea, 1897an Maria Printzesa jaio zenetik. Aitaldeko lerrotik erregearen biloba izateagatik, Elizabeth Yorkekoa printzesa tituluarekin jaio zen.

Hasiera batean, ez zuten erregina izango zenik aurreikusi, bere aita bigarren baitzen ondorengotzako lerroan, baina 1936an, Elizabethek 10 urte zituenean, bere osaba Eduardo VIII.ak abdikatu egin zuen, Wallis Simpson amerikar dibortziatuarekin ezkondu nahi zuela-eta; horrela igo zen tronura anaia gazteagoa, Jurgi VI.a, Elizabethen aita, eta horrelaxe etorriko zitzaion erregina izateko aukera Elizabethi. Amona Mariak zainduko zuen Elizabethen eta haren ahizpa Margaritaren heziketa.

Bigarren Mundu Gerra garaian, izan zuen jendaurreko lehen agerraldia, gerraren ondorio latzak nozitzen zituzten haurrei buruz irratiz hitz egin zuenean. Gainera, garai honetan kargu publikoak hartzen hasi zen, Lurraldeko Laguntzaile Zerbitzuan aritu baitzen urte horietan zehar. 1945en, berriz, emakume boluntarioekin batera aritu zen lanean, gerran ari ziren indar britainiarrei laguntza emanez.

1948an, atzerrirako lehen bidaia egin zuen, bere gurasoekin batera, Hegoafrikara bidaiatuz. Hantxe eman zuen irratiz ospe handia hartuko zuen Nazioen Mankomunitate Britainiarrari zuzendutako hitzaldia, bere bizitza osoa herriari eskainiz.

Ezkontza

Aitaren gustuko ez bazen izan ere, 1948ko azaroan, Elizabeth Filipe Mountbattengoarekin, Edinburgheko dukea izango zenarekin, ezkondu zen. 1934-1937 urteetan hasi zen lehengusu txiki hauen arteko harremana. 1939an, Dartmouthen elkartu zirenean, 13 urteko neskatila besterik ez zen Elisabet maiteminduta zegoen erabat Filipe Mountbattengoarekin eta gutunak aurrera eta atzera hasi ziren. 1947ko uztailaren 9an jakinarazi zuten ofizialki bere konpromisoa.

Harremanak eztabaida piztu zuen: Filipe Mountbattengoa ez zen kapital handiko gizona, atzerrian jaioa zen eta noblezia naziko kideekin ezkondutako arrebak zituen. Hala ere, konpromisoak aurrera egin zuen eta, ezkondu aurretik, Filipe Mountbattengoak greziar eta daniar tituluei uko egin, eliza ortodoxoa utzi eta anglikanismora etorri zen. Ezkontzaren bezperatan, Edinburgheko duke egin zuten eta Errege Gorentasun titulua esleitu zioten.

Elizabet eta Filipe Mountbattengoa 1947ko azaroaren 20an ezkondu ziren Westminsterreko Abadian. Gerra ondorengo garai zail haietan, Elizabetek errazionamendu kupoiak erabili behar izan zituen Norman Hartnellek diseinatu zion soinekoa egin ahal izateko. Ez zen senargaiaren koinadu alemaniarrentzako lekurik izan eta Eduardo VIII.a Erresuma Batukoa ere ez zuten gonbidatu.

Seme-alabak

Hurrengo seme-alabak izan zituzten:

• Karlos, Galeseko printzea (1948ko azaroaren 14an jaioa). Tronuaren oinordeko, Lady Diana Spencerrekin (1961-1997) ezkondu zen 1981eko uztailaren 29an eta, 1996ko abuztuaren 28an, dibortziatu. 2005eko apirilaren 9an, Camilla Parker-Bowlesekin ezkondu zen. Bi seme ditu: Galeseko Guillermo (j. 1982ko ekainaren 21ean) eta Galeseko Henrike (j. 1984ko irailaren 15ean).
• Ana, printzesa (1950eko abuztuaren 15ean jaioa), 1973ko azaroaren 14an ezkondu zen Mark Phillipsekin (1948ko irailaren 22an) eta, 1992ko apirilaren 28an, berriz, dibortziatu. 1992ko abenduaren 12an berriz ezkondu zen, oraingoan, Timothy Laurencerekin (1955eko martxoaren 1ean jaioa). Bi seme-alaba izan zituen: Peter Phillips (j. 1977ko azaroaren 15ean) eta Zara Phillips (j. 1981eko maiatzaren 15ean)
• Andres, Yorkeko dukea (1960ko otsailaren 19an jaioa), Sarah Fergusonekin (j. 1959) ezkondu zen 1986ko uztailaren 23an eta, 1996ko maiatzaren 30ean, dibortziatu. Bi alaba izan zituzten: Beatriz Yorkekoa (j. 1988ko abuztuaren 8an) eta Eugenia Yorkekoa (j. 1990eko martxoaren 23a).
• Eduardo, Wessexeko kondea (j. 1964ko martxoaren 10a), Sophie Rhys-Jonesekin (j. 1965) ezkondu zen 1999ko ekainaren 19an. Bi seme-alaba izan zituzten: Lady Luisa Windsor (j. 2003ko azaroaren 8a) eta Jakob, Severneko Bizkondea (j. 2007ko abenduaren 17a).

Erresuma Batuko erregina

Elizabeth eta Philip, 1953an

1952an, Elizabeth Kenyan zen bidaia ofizial batean, aitaren heriotzaren eta erregina zen berri izan zuenean. Zegokion dolu epearen ondoren, 1953ko ekainaren 2an, koroatu zuten Londresko Westminster abadian.

Bere erregealdian, Erresuma Batuak arazo ezberdinei egin behar izan die aurre, bai errege familiari dagokionez -1992an, oinordekoa zen Karlos eta Diana Spencerren dibortzioa izan zen-, baita nazioarteko politikari dagokienak ere. Ipar Irlandako nazionalismoak lan asko eman zuen 2004an biolentziarekin bukatu zuten arte; 1982an, berriz, Malvinetako Gerra izan zen Argentinaren aurka eta, 2003an, Tony Blair, lehen ministro ohiak, Azoreetako Ituna sinatu zuen AEBetako George W. Bush eta Espainiako José María Aznarrekin.

Bere erregealdiak izandako gobernuak

Elizabeth, Buckingham jauregian, 2006an

Elizabethen erregealdian Alderdi Laborista eta Alderdi Kontserbadorea tartekatu dira behin eta berriro. Gobernu horietako Lehen Ministro ondorengoak izan dira:

• Winston Churchill (Kontserbadorea, 1951-1955); bigarren aldiz gobernuan, herrialdea gidatu zuen Bigarren Mundu Gerraren ostean eta Frantziari Nazio Batuen Erakundearen Segurtasun Kontseiluan eserleku iraunkor bat ematearen alde agertu zen. Bere agintaldian, anglo-iraniar haserreak izan ziren (1951-1953), Kenyako Mau Mauren altxamenduak (1951) edo 1957an independentzia eskuratuko zuen Malasiaren arazoa.
• Anthony Eden (Kontserbadorea, 1955-1957); 1956an, Erresuma Batuak Egipto inbaditzearen alde egin ondoren, dimititu egin zuen.
• Harold Macmillan (Kontserbadorea, 1957-1963); AEBetan egon zen maiz, Kennedy presidentearekin harremanak estutzearren.
• Alec Douglas-Home (Kontserbadorea, 1963-1964); nahiz eta bere gobernua oso motza izan, erreginarekin harreman estuagoa izan zuen.
• Harold Wilson (Laborista, 1964-1970 eta 1974-1976); Rodesiaren (egungo Zimbabwe) independentzia deklaratu zuen 1965an.
• Edward Heath (Kontserbadorea, 1970-1974).
• James Callaghan (Laborista, 1976-1979); gatazka ezberdinak sortu ziren bere agintaldian Eskozia, Gales eta Ipar Irlandan.
• Margaret Thatcher (Kontserbadorea, 1979-1990); Argentinari gerra deklaratu zion 1982an, Pinocheten diktadore txiletarraren laguntzarekin eta indar militar indartsuagoarekin Malvina uharteen kontrola berreskuratzearren. Indar paregabearen jabe, Malvinetako Gerra irabaztea lortu zuen, ohore aberkoi izugarria askatuz Erresuma Batuan, lehen ministroaren ospea ezbaian zegoen garaian.
• John Major (Kontserbadorea, 1990-1997); honen agintaldian zehar ustelkeria politikoaren inguruko eskandaluak izan ziren. 1994ko irailaren 1ean, 20 urte baino gehiago borrokan zeraman IRAren su-etena lortu zuen. 1995ean, dimisioa aurkeztu zuen Alderdi Kontserbadoreko buruzagi paperean.
• Tony Blair (Laborista, 1997-2007); gogor kritikatua izan zen, AEBekin batera, Irakeko inbasioan parte hartzeagatik eta Saddam Husseinek suntsitze masiboarentzako armak zeuzkala defendatzeagatik. Europarako konstituzio baten aldeko erreferenduna egingo zuela agindu zuen. 1994an, IRAk su-etena aldarrikatu zuen, baina tregua hautsi eta borrokan jarraitu zuen, 2005eko uztailaren 28an, behin betiko borroka armatua utzi zuen arte. 2007an, Ipar Irlandako gobernu autonomo berria osatu zen.
• Gordon Brown (Laborista, 2007-2010); Finantza Ministro ohia, gobernura iritsi zen, 2007an, Blairrek gobernua utzi ondoren.
• David Cameron (Kontserbadorea, 2010-2016); 2010eko hauteskundeetan alderdi batek ere ez zuen erabateko gehiengorik lortu. Hori zela eta, Cameronek liberal demokratekin koalizio ituna osatu zuen.
• Theresa May (Kontserbadorea, 2016-2019)
• Boris Johnson (Kontserbadorea, 2019tik gaur arte)

Aginteak

Karlos, Galeseko printzea

Diana Spencer edo Lady Di, Galeseko printzesa izandakoa

Camilla Parker-Bowles

• Koroa: Subiranoa eta Gobernua ordezkatzen ditu aldi berean. Koroa erreginari ematen zaio, baina orokorrean, Legebiltzarraren aurrean erantzun behar duten ministroek betetzen dituzte funtzioak. Hala ere, gobernuaren ekitaldi garrantzitsu askotan erreginaren parte hartzea beharrezkoa izaten da.
• Legebiltzarra: Erreginak konbokatzen du eta hura luzatu eta disolbatzeko ahalmena dauka. Orokorrean, urtero inauguratzen du Legebiltzarreko saioen garaia bere tronutik gobernuak idatzitako hitzaldi bat emanez eta honen programa argituz. Lege proiektu bat lege bihurtu baino lehen, erreginak onartu behar du, Legebiltzarreko bi ganberatan jakinaraziz.
• Justizia: Erreginak barka dezake edo delitu bategatik kondenatuei errukia erakutsi. Legearen arabera, Erreginak, norbanakoa den heinean, ezin du deliturik egin: immunitatea du epai zibil edo penaletan eta ezin da justizia tribunalen aurrean demandatua izan. Errege familiako gainontzeko kideek ez dute immunitate bera.
• Ohoreak eta izendapenak: Erreginak titulu ezberdinak esleitzeko boterea du, par, zaldun eta beste hainbat. Orokorrean, Lehen Ministroaren gomendioz egin ohi du, baina bere kabuz ere egin izan du.
• Kanpo Politika: Atzerriko ordezkari diplomatikoak erreginaren aurrean akreditatzen dira. Berak du itunak sinatu, gerra deklaratu edota bakea egiteko boterea; baita estatu eta atzerriko gobernuak onartzeko eta lurraldeak batu edota emateko ere.
• Errege Kontseilua (Privy Council): Erreginak presiditzen ditu bilerak. Bilera hauetan, Kontseiluaren Ordenak aprobatzen dira.

Legebiltzarrak badu eskubide hauek murrizteko ahalmena. Nazioaren bizitzako alde ezberdinez informatua izateko eskubidea du eta iritzia eman dezake ministroek azter dezan.

Bitxikeriak

Elizabeth, Barack eta Michelle Obamarekin, Buckingham jauregian

• Une honetan, britainiar koroak historia osoan zehar izan duen erregina zaharrena da. Errekorra bere herenamonak zuen, Viktoria erreginak, 81 urte, 7 hilabete eta 29 egun bizi izan zena, baina Elizabethek irabazi zion 2007ko abenduaren 21ean, Londresko 17:00etan.
• Ezteien 60. urteurrena ospatu zituen lehen erregina izan zen.
• Bere erreinaldian jaiotako lehen ministro bat (Tony Blair) izan duen erregina bakarra izan da.
• Elizabeth II.a denbora gehien daraman erregina da. 2015eko irailaren 9an, Viktoria erreginaren erreinaldia gainditu zuen, Britainiar Uharteetan denbora gehienez erreinatu duen erregina bihurtuz.
• 640 milioiko ondarea kalkulatzen zaio eta bere jabegoa osatzen duten jauregiek 2.400 milioi dolarretaraino igotzen dute bere aberastasuna.
• Elizabeth II. bere senarraren lehengusu da 3. graduan, biak baitira Viktoriaren oinordeko, eta 2.ean Danimarkako Kristian IX.a erregearen aldetik.

Ikus, gainera

• Buckingham jauregia
• Elisabet I.a Ingalaterrakoa

Kanpo estekak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Elizabeth II.a Erresuma Batukoa

• (Ingelesez) Erresuma Batuko Errege Etxeko webgune ofiziala

Aurrekoa Jurgi VI.a Erresuma Batukoa

Erresuma Batuko erregina 1952ko otsailaren 6a – orain arte

Ondorengoa Azkena

• Datuak: Q9682
• Multimedia: Elizabeth II of the United Kingdom