Canada
Kha-ná-tah | |||||
Canada | |||||
| |||||
Chū-jiân tē-lí (si̍t-chè khòng-chè tē-khu) | |||||
Canada ê só͘-chāi. | |||||
Siú-to͘ | Ottawa | ||||
Bīn-chek
| |||||
Sî-khu | UTC−3.5 to −8
(Hā-lēng-sî: UTC−2.5 to −7) | ||||
Jîn-bîn seng-oa̍h | |||||
Jîn-kháu
| |||||
Chèng-tī bûn-hoà | |||||
Léng-tō-jîn | |||||
Keng-chè si̍t-le̍k | |||||
hoè-pè tan-ūi | Canadian dollar ($) (CAD) | ||||
Gini hē-sò͘ | 31.6(2012 nî) | ||||
GDP (PPP) | $1.847 trillion[3] (2018 nî) | ||||
GDP (bêng-gī siōng ê) | $1.798 trillion[3] (2018 nî) | ||||
Pêng-kin GDP (PPP) | $49,775[3] (2018 nî) | ||||
Pêng-kin GDP (bêng-gī siōng ê) | $48,466[3] (2018 nî) | ||||
HDI | 0.926 (2017 nî) | ||||
Kok-ka chu-liāu | |||||
bāng-he̍k miâ-chheng sok-siá | .ca | ||||
kok-chè tiān-oē khu-hō | +1 |
Canada koh hō-chò Kanata, ia̍h-sī Ka-ná-tāi kah Kha-ná-tah, sī tī Pak Bí-chiu siāng pak-pêng ê kok-ka. Canada miâ-gī-siōng sī 1 ê ū hiàn-hoat ê ông-kok, cho·-chit-siōng kiâⁿ liân-pang chè-tō·, ū 10 séng, 3 léng-thó·. Canada le̍k-sú siōng mā hō-chò Dominion of Canada/Le Dominion du Canada. Dominion sī goân-chū La-teng-bûn "dominus", ì-sù sī thóng-tī. Kó͘-chá Eng-kok iōng-lâi kā i ka tī si̍t-bîn-tē chheng-ho͘ ê thâu-chêng, piáu-sī in ê thóng-tī-khoân.[4]
Ki-pún chu-liāu[siu-kái | kái goân-sú-bé]
- Koaⁿ-hong gí-giân: Eng-gí, Hoat-gí
- Kok-ka ê thâu-lâng: Elizabeth Jī-sè
- Siú-to·: Ottawa
- Chóng-tok (Governor General/Gouverneur général): Julie Payette
- Siú-siòng: Justin Trudeau (2015)
Kok miâ[siu-kái | kái goân-sú-bé]
"Canada" chit-ê miâ sī tùi tōng-tē goân-chū-bîn Haudenosaunee-lâng ê chi̍t-ê pō͘-cho̍k só͘ kóng ê "kanata" só͘ hō,[5] goân-lâi ì-sù sī "chhoan-chng", sī goân-chū-bîn ēng-lâi hiòng thàm-hiám-chiá Jacques Cartier chí bêng Stadacona chit-ê chhoan ê só͘-chāi-tē só͘ ēng.[6]
Āu-lâi, Cartier tio̍h ēng "canada" chit-ê jī lâi chheng Stadacona siú-niá Donnacona só͘ koán ê thó͘-tē. Tī 1545 nî, Au-chiu ê chheh kap tē-tô͘ khai-sí ēng "Canada" lâi piáu-sī chit-ê só͘-chāi.
Kàu 17 sè-kí kap 18 sè-kí chá-kî, "Canada" sī kóng Sin Hoat-lân-se, ia̍h tio̍h sī Sèng Lawrence Hô liû-he̍k kap Toā-ô͘ ê pak hoāⁿ tē-khu. Āu-boé chia-ê thó͘-tē piàn chò Eng-kok ê si̍t-bîn-tē, hun Téng Canada (Upper Canada) kap Hā Canada (Lower Canada), 1841 nî koh ha̍p-pēng chò Canada Séng (Province of Canada).
1867 nî cho͘-sêng pâng-liân ê sî-chūn, "Canada" hong ēng-lâi chò sin kok-ka ê chèng-sek miâ-chheng, lēng-goā koh koàn siōng "Dominion", chiâⁿ chò choân-miâ "Dominion of Canada". Āu-lâi Canada chèng-hú tit tio̍h chū-tī ê sin-hūn, ta̍uh-ta̍uh tio̍h bô chài ēng "Dominion", kaⁿ-taⁿ chheng "Canada".
Tī Hàn-bûn kap Ji̍t-pún ê Hàn-jī, hun-piat kā "Canada" hoan chò "加拿大" chham "加奈陀". Hiān-sî Bân-lâm-gí ū chiàu "加拿大" kóng Ka-ná-tāi. Nā tī Tâi-oân, mā tiāⁿ kóng "Kha-ná-tah" ia̍h sī "Ka-ná-tah".
Le̍k-sú[siu-kái | kái goân-sú-bé]
Goân-chū-bîn tī Canada í-keng toà ū 10,000 goā-tang. Tī kong-goân 1000-nî chó-iū ê sî-chūn, Viking-lâng ū toà tī hiān-chú-sî Newfoundland pak-hái-hoāⁿ ê L'Anse aux Meadows chi̍t-chām--á. He sī Europa-lâng thâu-chi̍t-pái lâi kàu Canada. Hoat-kok-lâng tī 16 kap 17 sè-kí ê sî-chūn khai-sí poaⁿ-lâi khiā-khí tī Pak-bí-chiu tang-pak-pō·, sī Europa-lâng tī Canada tn̂g-kî tēng-ki ê khí-thâu.
Eng-kok, Hoat-kok kap Se-pan-gâ tī 1763-nî chhiam-tēng Paris Tiâu-iok, kā Chhit-nî Chiàn-cheng siu-soah. Tī chit-ê tiâu-iok lāi-té, Hoat-kok tap-èng hòng-khì i tī Pak-bí-chiu tāi-lio̍k ê si̍t-bîn-tē, kā Canada niū hō· Eng-kok.
Bí-kok Kek-bēng liáu-āu, si̍t-bîn-tē chi̍t-koá iû-goân hāu-tiong Eng-kok ê lâng chiūⁿ-pak poaⁿ lâi kàuCanada.
Tī 1867-nî, Canada Séng (āu--lâi hun-chò Ontario kap Québec), Nova Scotia kap New Brunswick chit saⁿ-ê si̍t-bîn-tē ha̍p-pèng, kiàn-li̍p Dominion of Canada. Edward Ông-chú Tó kap Newfoundland hit-tang-chūn bô siūⁿ-beh kap choah-ê si̍t-bîn-tē ha̍p-chò-hóe, hun-pia̍t kàu 1873-nî kap 1949-nî chiah ka-ji̍p Canada.
Eng-kok tī 1931-nî thong-kòe Westminister Hoat-kui, chèng-sek hō· Canada piàn-chò to̍k-li̍p ê kok-ka, ē-tàng ka-kī chè-tēng hoat-lu̍t. Canada tī 1982-nî kā hiàn-hoat ùi Eng-kok soá tò-lâi chhù (patriation of the Constitution), chū-án-ne Canada siu-kái hiàn-hoat m̄-bián koh su-iàu Eng-kok ê tông-ì.
Gí-giân[siu-kái | kái goân-sú-bé]
Canada ê nn̄g-ê koaⁿ-hong gí-giân sī Eng-gí kap Hoat-gí.
Tī 1969-nî, Canada kok-hōe thong-kòe gī-àn, chèng-sek kui-tēng Eng-gí kap Hoat-gí tī liân-pang chèng-hú kap kok-hōe--ni̍h sī pêng-téng ê gí-giân. Che sī Canada tē-it-ê Koaⁿ-hong gí-giân hoat-àn (Official Languages Act / Loi sur les langues officielles). I chú-iàu ê bo̍k-tek sī Eng-gí kap Hoat-gí siā-khu ê pó-chûn kap hoat-tián, í-ki̍p hō· chit-nn̄g-ê gí-giân tī Canada siā-hōe ē-tàng pîⁿ-chē-khiā.
Canada chèng-hú tī 1982-nî chèng-sek soan-kò Hiàn-hoat hoat-àn (Constitution Act / Loi constitutionnelle), kî-tiong ê Canada Koân-lī kap chū-iû hiàn-chiong (Canadian Charter of Rights and Freedoms / Charte canadienne des droits et libertés) chìn-chi̍t-pō· hō· liân-pang ki-kò· lāi-bīn nn̄g-ê koaⁿ-hong gí-giân ê tē-ūi kap sú-iōng tit-tio̍h hiàn-hoat ê pó-chèng. Koân-lī kap chū-iû hiàn-chiong kui-tēng:
- Eng-gí kap Hoat-gí sī Canada ê koaⁿ-hong gí-giân;
- Tī kok-hōe hōe-gī--ni̍h, ta̍k-ke ū koân-lī ēng jīm-hô chi̍t-ê koaⁿ-hong gí-giân;
- Só·-ū kok-hōe ê kì-lo̍k kap thong-kòe ê hoat-àn su-iàu ū Eng-gí kap Hoat-gí ê pán-pún, jî-chhiáⁿ nn̄g-chióng lóng sǹg sī koaⁿ-hong chèng-khak ê pán-pún;
- Kap kok-hōe siat-li̍p ê hoat-īⁿ chhú-lí tāi-chì ê sî-chūn, ēng Eng-gí ia̍h-sī Hoat-gí lóng ē-sái--tit.
- Ta̍k-ke ū koân-lī ēng jīm-hô chi̍t-ê koaⁿ-hong gí-giân tit-tio̍h liân-pang chèng-hú ê ho̍k-bū.
Chit-má New Brunswick sī Canada î-it chèng-sek siang-gí ê séng. Hoat-gí sī Québec ê koaⁿ-hong gí-giân; kî-thaⁿ poeh-ê séng ê koaⁿ-hong gí-giân lóng sī Eng-gí.
Tî-liáu Eng-gí kap Hoat-gí, kî-thaⁿ gí-gían tī Canada mā chin tiōng-iàu. Kun-kì 2001-nî ê jîn-kháu tiau-cha, 17% Canada-lâng ê bú-gí m̄-sī koaⁿ-hong gí-giân. Kî-tiong jîn-kháu thōng chē ê sī Italia-gí (1.6%), Tek-gí (1.5%), Kńg-tang-ōe (1.1%) kap Punjab-gí (0.9%).
Canada mā ū chiâⁿ chē goân-chū-bîn gí-giân, m̄-koh toā-pō·-hūn ē-hiáu kóng ê lâng jú-lâi jú-chió. Kun-kì kāng chi̍t-ê tiau-cha, bú-gí jîn-kháu khah chē ê goân-chū-bîn gí-giân ū Cree (72,680 lâng, Canada jîn-kháu ê 0.25%), Inuktitut (29,005 lâng, 0.10%), kap Ojibway (20,890 lâng, 0.07%).
Hêng-chèng-khu[siu-kái | kái goân-sú-bé]
Chhiáⁿ chham-khó: Canada ê séng kap léng-thó·
Chham-khó[siu-kái | kái goân-sú-bé]
- ↑ Statistics Canada (June 14, 2018). "Population estimates quarterly". June 14, 2018 khòaⁿ--ê.
- ↑ Statistics Canada (January 30, 2013). "Population and dwelling counts, for Canada, provinces and territories, 2011 and 2006 censuses". December 2, 2013 khòaⁿ--ê.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 "World Economic Outlook Database, October 2017, Canada". International Monetary Fund. April 2018. Goân-pún bāng-ia̍h Pó-chûn tī March 20, 2018. April 29, 2018 khòaⁿ--ê.
- ↑ The Canadian Encyclopedia
- ↑ "Origin of the Name, Canada". Canadian Heritage (Government of Canada). 2008. 2010-06-27 khòaⁿ--ê.
- ↑ Maura, Juan Francisco (2009). "Nuevas aportaciones al estudio de la toponimia ibérica en la América Septentrional en el siglo XVI". Bulletin of Spanish Studies. Routledge. 86 (5): 577–603. doi:10.1080/14753820902969345.
Gōa-pō· liân-kiat[siu-kái | kái goân-sú-bé]
|
|
|